T.C.
YARGITAY
Hukuk Genel Kurulu
ESAS NO : 2019/11-4
KARAR NO : 2019/202
T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
Y A R G I T A Y İ L A M I
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Yargıtay 11. Hukuk Dairesi (İlk Derece Mahkemesi Sıfatıyla)
KARAR DÜZELTME İSTEYEN : G. Tarım Sanayi Ve Ticaret Ltd. Şti. vekili Av. H.Ç.
KARŞI TARAF : Maliye Bakanlığı vekili Av. S.S.
İHBAR OLUNANLAR : 1- M.G., 2- M.I., 3- K.G.,4- N.Ü.
Taraflar arasındaki “tazminat” davasından dolayı, ilk derece mahkemesi sıfatıyla Yargıtay 11. Hukuk Dairesinden verilen 22.12.2015 tarihli ve 2015/2 E. - 2015/1 K. sayılı kararın onanmasını kapsayan ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulundan çıkan 22.11.2017 tarihli ve 2016/11-1239 E., 2017/1398 K. sayılı kararın, karar düzeltme yoluyla incelenmesi davacı vekili tarafından verilen dilekçe ile istenilmiştir.
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulunca dilekçe, düzeltilmesi istenen karar ve dosyadaki ilgili bütün belgeler okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 46. maddesine dayalı tazminat istemine ilişkindir.
Davacı şirket vekili müvekkili aleyhine açılan ihtiyati tedbir istemli tespit davasında yapılan tespit sonucu bilirkişi raporu alındığını ve 12.08.2010 tarihinde verilen ek karar ile depodaki tohumların satılmaması için uygun koşullarda saklanmak üzere ihtiyati tedbir konulmasına ve yediemine tevdiine karar verildiğini, bu kararı veren Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesinin davada görevli olmadığını, bu nedenle verilen tedbir kararı geçersiz olduğu gibi aynı zamanda gereksiz olduğunu, ayrıca müvekkili tarafından itiraz edilmiş ve böylece kesinleşmemiş bir tespit raporuna dayanarak tedbir uygulanmasının hatalı olduğunu, dosyanın görevsizlikle gönderildiği fikri sınai haklar mahkemesi sıfatı ile Antalya 3. Asliye Hukuk Mahkemesince de gerek müvekkili şirketin aldığı tespit raporları gerek yedieminin tohumların bozulacağına dair dilekçesi gerek bilirkişi raporları ve gerekse de tarafların itirazlarına rağmen hâkimlerin ihtiyati tedbir ile ilgili gerekli tedbirleri aldırmadıkları gibi itirazları da değerlendirmediklerini, dört yıl boyunca tüm itirazlara rağmen ihtiyati tedbiri kaldırmayarak uzun süre uygun olmayan depolama koşullarında kalan tohum materyallerinin çimlenme özelliğini yitirmesine ve çürümesine neden olunduğunu, fikri ve sınai haklar mahkemesi sıfatıyla Antalya 3. Asliye Hukuk Mahkemesince verilen davanın esasına dair kararın Yargıtay 11. Hukuk Dairesince bozulduğunu, bozma kararında davanın ıslahçı payına ilişkin olmadığının, uyuşmazlığın genel hükümler çerçevesinde görülmesi gerektiğinin belirtildiğini, bu durumda tüm aşamalar boyunca 5042 sayılı Kanun gereğince verilen ve devam ettirilen tedbir kararlarının da hukuka aykırı olduğunun netlik kazandığını, bu şekilde farklı bir anlam yüklenemeyecek kadar açık ve kesin bir kanun hükmüne aykırı karar veya hüküm verilmiş olması nedeniyle müvekkili şirketin ciddi zarara uğradığını, zararın HMK’nın 46. maddesi gereğince davalı idareden tazmininin gerektiğini, ancak dava dosyasında çok sayıda bilirkişi raporu bulunması ve gerçek zararın yargılama aşamasında alınacak bir bilirkişi raporu sonucu gerçek zararın ortaya çıkacak olması nedeniyle şimdilik davanın belirsiz alacak davası olarak açıldığını ileri sürerek fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla; bozulan tohumlara ilişkin şimdilik 10.000,00TL, bu tohum materyalleri için 1995 yılından beri yapılan yatırım ve Ar-ge çalışmaları dâhil masraflara ilişkin şimdilik 10.000,00TL, bu tohumlar nedeniyle satışından elde edeceği ve mahrum kaldığı 3 yıllık kâra ilişkin şimdilik 10.000,00TL olmak üzere toplam 30.000,00TL belirsiz tazminat alacağının olay tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Davalı vekili davanın süresinde açılmadığını, HMK'nın 46. maddesinde gösterilen sınırlı ve sayılı durumları ifade eden sorumluluk nedenlerinin koşullarının oluşmadığını, ayrıca HMK'nın 48. maddesine göre dayanılan sorumluluk nedenlerini ispata yarayacak yeterli delil de sunulmadığını belirterek davanın reddini savunmuştur.
İhbar olunan hâkimler, davaya cevap veya yazılı beyan sunmamış, duruşmalara da iştirak etmemişlerdir.
İlk derece mahkemesi sıfatı ile Özel Dairece, “davacı vekili dava dilekçesinin birinci sayfasında “belirsiz alacak davası” olarak niteleyerek davasını açmış ise de, delil olarak dayanılan Antalya 3. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/6. D.İş sayılı delil tespit dosyası incelendiğinde, davacının talebi üzerine yapılan 17.09.2015 tarihli delil tespit raporunda davacının, davaya konu olay sebebiyle uğradığı zarar, ar-ge çalışmaları için yapılan harcamalar yönünden 3.300.000TL, domates, biber ve hıyar çeşit ve hatları için yapılan harcamalar yönünden 2.475.000TL, mahrum kalınan kâr yönünden ise 5.875.000TL olarak belirlendiği, söz konusu rapora davacı tarafın herhangi bir itirazının da bulunmadığı, bu itibarla bu davanın açıldığı tarih itibariyle davacının uğradığını ileri sürdüğü zarar miktarı belirlenebilir nitelikte olduğu hâlde davacı tarafça “belirsiz alacak davası” açılmasının HMK’nın 107. maddesindeki düzenlemeye açıkça aykırı bulunduğu” gerekçesi ile davanın hukuki yarar yokluğu sebebiyle usulden reddine karar verilmiş, kararın davacı vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine Hukuk Genel Kurulunca ilk derece mahkemesi sıfatı ile Özel Dairece verilen kararın onanmasına karar verilmiştir.
Davacı vekili tarafından Hukuk Genel Kurulu kararına karşı karar düzeltme isteminde bulunulmuştur.
Uyuşmazlığın çözümü için öncelikle belirsiz alacak davasının hukuki niteliğinden bahsetmekte yarar bulunmaktadır.
01.10.2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 107. maddesiyle, mülga 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'nda yer almayan yeni bir dava türü olarak belirsiz alacak ve tespit davası kabul edilmiştir.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 107. maddesinde yer alan,
"1- Davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde, alacaklı, hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktar ya da değeri belirtmek suretiyle belirsiz alacak davası açabilir.
2- Karşı tarafın verdiği bilgi veya tahkikat sonucu alacağın miktarı veya değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olduğu anda davacı, iddianın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın davanın başında belirtmiş olduğu talebini artırabilir.
3- Ayrıca, kısmi eda davasının açılabildiği hâllerde, tespit davası da açılabilir ve bu durumda hukuki yararın var olduğu kabul edilir." şeklindeki hüküm ile belirsiz alacak davası düzenlenmiştir.
Hükümet tasarısında yer almayan bu madde, Türkiye Büyük Millet Meclisi Adalet Komisyonu tarafından esasen baştan miktar veya değeri tam tespit edilemeyen bir alacakla ilgili hak arama durumunda olan kişinin, hukuk sisteminde karşılaştığı güçlüklerin bertaraf edilerek hak arama özgürlüğü çerçevesinde mümkün olduğunca en geniş şekilde korunmasının sağlanması gerekçesi ile ihdas edilmiş ve kanunlaşmıştır.
Bu Kanun hükmünün pratik sonucu özellikle tazminat davalarında görülecek; dava tarihinde (hesap güçlüğü ya da zarar verici durumun gelişmekte olması dolayısıyla) zararının miktarını tespit edemeyen davacı, davasını küçük bir tutarla açarak, daha sonra (zarar tutarını belirlemek mümkün hâle gelince), ıslah yoluna başvurmadan talebini artırabilecektir (Kuru B.,/Budak A.C., Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Getirdiği Başlıca Yenilikler, İstanbul Barosu Dergisi, Cilt 85, Sayı, 2011/5, s. 13).
Davanın belirsiz alacak davası türünde açılabilmesi için, davanın açıldığı tarih itibariyle uyuşmazlığa konu alacağın miktar veya değerinin tam ve kesin olarak davacı tarafça belirlenememesi gereklidir. Miktar veya değeri belirleyememe hâlinin varlığı için, davacının gerekli dikkat ve özeni göstermesine rağmen miktar veya değerin belirlenmesinin kendisinden gerçekten beklenilmemesi durumuna ya da objektif olarak imkansızlığa dayanması gerekmektedir.
Madde gerekçesinde; "bu davanın kabul edilmesinin artık salt hukuki korumanın ötesine geçilerek “etkin hukukî koruma”nın gündeme gelmiş olmasının da bunu gerektirdiği belirtildiği gibi, hak arama durumunda olan kişi, talepte bulunacağı hukukî ilişkiyi, muhatabını ve bu ilişkiden dolayı talep edeceği miktarı asgarî olarak bilmesine ve tespit edebilmesine rağmen, alacağının tamamını tam olarak tespit edemeyebilecektir. Belirsiz alacak ve tespit davalarına ilişkin hükümlerin mukayeseli hukukta da yer aldığı dikkate alınarak, davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde, alacaklının, hukukî ilişki ile asgarî bir miktar ya da değer belirterek belirsiz alacak davası açabilmesi kabul edilmiştir. Alacaklının bu tür bir dava açması için, dava açacağı miktar ya da değeri tam ve kesin olarak gerçekten belirlemesi mümkün olmaması ya da bu objektif olarak imkânsız olmalıdır. Belirsiz alacak veya tespit davası açıldıktan sonra, yargılamanın ilerleyen aşamalarında, karşı tarafın verdiği bilgiler ve sunduğu delillerle ya da delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemleri sonucu (örneğin, bilirkişi ya da keşif incelemesi sonrası), baştan belirsiz olan alacak belirli hâle gelmişse, davacının, iddianın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın davanın başında belirtmiş olduğu talebini artırabilmesi benimsenmiştir. Miktarı belirsiz alacaklarda zamanaşımının dolmasına çok kısa sürenin varolduğu hâllerde yalnızca tespit yahut kısmi eda ile birlikte tespit davasının açılabileceği genel olarak kabul edilmektedir. Alacaklı, yalnızca eda davası veya yalnızca tespit davası yahut kısmi eda ile birlikte külli tespit davası açabilme seçeneklerine sahip olduğu, hak-arama özgürlüğünün (Any.m.36, İHAS.m.6) özünde varolan bu seçenekler, yasa veya içtihat yoluyla yasaklanamayacağı, esasen tam veya kısmi olmasına bakılmaksızın her eda davasının temelinde bir külli tespit unsuru bulunduğu, başka deyimle eda hükmünde tertip olunan her durumun arkasında sorumluluk saptanmasını içeren bir zorunlu ön tespit kabulü mevcuttur." şeklindeki açıklamayla, alacağın belirsiz olup olmadığı ile ilgili olarak bazı kriterler kabul edilmiştir.
Bu kriterler, davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin;
1- Davacının kendisinden beklenememesi,
2- Bunun olanaksız olması,
3- Açıkça karşı tarafın verdiği bilgi veya tahkikat sonucu alacağın miktarı ve değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olması olarak belirtilmektedir.
Belirsiz alacak davasının getirdiği en önemli etkin koruma, usûl ekonomisi ve hak arama özgürlüğüne hizmet etmesi yanında, davacının yüksek yargılama giderlerine katlanma ve dava konusu hakkın zamanaşımına uğrama riskini azaltmasıdır.
Dava konusu edilen alacağın belirli olup olmadığı ile ilgili olarak davanın açıldığı tarihte alacağın miktarının yahut değerinin tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin davacıdan beklenememesi kriteri ile açıkça karşı tarafın verdiği bilgi veya tahkikat sonucu alacağın miktar ve değerinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesinin mümkün olması kriterini birlikte değerlendirip sonuca gidilmesi gerekir.
Sırf taraflar arasında alacak miktarı bakımından uyuşmazlık bulunması, talep sonucunun belirlenmesinin davacıdan beklenemeyecek olması anlamına gelmez. Önemli olan objektif olarak talep sonucunun belirlenmesinin davacıdan beklenemeyecek olmasıdır. Sadece alacak miktarında taraflar arasında uyuşmazlık bulunması ya da miktarın tartışmalı olmasının belirsiz alacak davası açılması için yeterli sayılması hâlinde, neredeyse tüm davaların belirsiz alacak davası olarak kabulü gerekir ki, bu da kanunun amacına aykırıdır.
Önemli olan davacının talebini belirli kılacak imkâna sahip olup olmadığıdır. Burada, alacağın belirlenebilir olması ile ispat edilebilirliğinin de ayrıca değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Davacının talep ettiği alacağı belirlemesi objektif olarak mümkün, ancak belirleyebildiği alacağını ispat etmesi, kanunun öngördüğü şekilde (elindeki delillerle) mümkün değilse, burada da belirsiz alacak davası açılacağından söz edilemez. Çünkü bir alacağın belirlenmesi ile onun ispatı ayrı şeylerdir. Davacı, talep konusu yaptığı alacağını çok net şekilde belirleyebilir, ancak her zaman onu ispat edecek durumda olmayabilir. Aksinin kabulü, her ispat güçlüğü olan alacağı belirsiz alacağa dönüştürmek gibi, hem kanunun amacına hem de genel ilkelere aykırı bir durumu ortaya çıkartabilir.
Alacağın miktarının belirlenebilmesinin, tahkikat aşamasında yapılacak delillerin incelenmesi, bilirkişi incelemesi veya keşif gibi sair işlemlerin yapılmasına bağlı olduğu durumlarda da belirsiz alacak davası açılabileceği kabul edilmelidir. Ne var ki, bir davada bilirkişi incelemesine gidilmesi belirsiz alacak davasının açılabilmesi için yeterli değildir. Bir davada bilirkişiye başvurulmasına rağmen davacı dava açarken alacak miktarını belirleyebiliyorsa, belirsiz alacak davası açılamaz.
Kategorik olarak, belirli bir tür davanın veya belirli kişilerin açtığı davaların baştan belirli veya belirsiz alacak davası olduğundan da söz edilemez. Alacağın hangi hâllerde belirsiz, hangi hâllerde belirli veya belirlenebilir olduğu hususunda kesin bir sınıflandırma yapılması mümkün olmayıp, her bir davaya konu alacak bakımından, belirsiz alacak davasına ilişkin ölçütlerin somut olaya uygulanarak, belirleme yapılması gereklidir.
Bu noktada, dava şartları ve dava şartlarından olan hukuki yarar kavramı üzerinde kısaca durulmasında yarar bulunmaktadır.
Dava şartları 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114-115. maddelerinde düzenlenmiş olup, davanın esası hakkında yargılama yapılabilmesi için varlığı veya yokluğu gerekli olan hâllerdir.
Dava şartlarından biri olmadan açılan dava da, açılmış (var) sayılır, yani derdesttir. Ancak, mahkeme, dava şartlarından birinin bulunmadığını tespit edince, kural olarak davanın esası hakkında inceleme yapamaz; davayı (kural olarak) dava şartı yokluğundan (usulden) reddetmekle yükümlüdür (m. 115/2, c. 1; istisna m. 115/2, c. 1 ve c. 2) (Kuru, B:Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, Legal Yayınevi, 1. Baskı, İstanbul 2015, s.120).
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 114/1-h bendine göre davacının, dava açmakta hukuki yararının bulunması bir dava şartıdır. Maddenin gerekçesinde; “Burada sözü edilen hukuki yarardan maksat, davacının sübjektif hakkına hukuki korunma sağlanması hususunda mahkemeye başvurmasında hâli hazırda hukuken korunmaya değer bir yararın bulunmasıdır. Bir başka ifadeyle, davacı hakkına kavuşmak için, hâli hazırda mahkeme kararına muhtaç konumda değilse onun hukuki yararının bulunduğundan söz etmek mümkün değildir.” şeklinde açıklanmıştır.
Davacının dava açmaktaki yararının hukuki, korunmaya değer, güncel ve dava açıldığı anda var olması gerekmektedir.
Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular ışığında somut olay değerlendirildiğinde;
Davacı vekili dava dilekçesinde, müvekkili şirket aleyhine açılan tespit davasında verilen ek karar ile depodaki tohumlar üzerine uygun koşullarda saklanmak üzere ihtiyati tedbir konulmasına ve yediemine tevdiine karar verildiğini, daha sonraki aşamalarda da gerek alınan tespit ve bilirkişi raporları, gerek yedieminin tohumların bozulacağına dair dilekçesi ve gerekse de itirazlara rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığını, dört yıl boyunca tüm itirazlara rağmen ihtiyati tedbiri kaldırmayan hâkimlerin uzun süre uygun olmayan depolama koşullarında kalan tohumların çimlenme özelliğini yitirmesine ve çürümesine neden olduklarını, bu nedenlerle müvekkili şirketin uğradığı zararın HMK’nın 46. maddesi gereğince tazmini gerektiğini ileri sürmüş, dava dosyasında çok sayıda bilirkişi raporu bulunması ve gerçek zararın yargılama aşamasında alınacak bir bilirkişi raporu ile belirlenecek olması nedeniyle şimdilik davanın belirsiz alacak davası olarak açıldığını belirtmiştir.
Dava dilekçesinde talep sonucu olarak, fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak üzere bozulan tohumlara ilişkin şimdilik 10.000,00TL, bu tohumlar için 1995 yılından beri yapılan yatırım ve Ar-ge çalışmaları dahil masraflara ilişkin şimdilik 10.000,00TL, bu tohumların satışından elde edeceği ve mahrum kaldığı 3 yıllık kâra ilişkin şimdilik 10.000,00TL olmak üzere toplam 30.000,00TL belirsiz tazminat alacağının olay tarihinden itibaren yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili istenmiştir.
Somut olay bakımından davacı şirketin belirsiz tazminat alacağı davasına konu ettiği; tohumların bedeli, tohumlar için yapılan yatırım ve Ar-Ge çalışmaları dahil masraflar ve tohumların satışından elde edeceği ve mahrum kaldığı kâra ilişkin talepleri ile ilgili olarak zararın varlığının ve miktarının belirlenebilmesi, ancak yargılama sırasında delilerin toplanıp değerlendirilmesinden sonra mümkün olabilecektir. Bu nedenle davacının iddia ettiği zararın dava tarihi itibariyle miktar ve değerinin tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin davacıdan beklenemeyeceği kabul edilmelidir.
Davacı şirketin talebi üzerine Antalya 3. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/6. D.İş sayılı dosyasında düzenlenen 17.09.2015 tarihli delil tespit raporunda davacının davaya konu olay sebebiyle uğradığı zararın, Ar-Ge çalışmaları için yapılan harcamalar yönünden 3.300.000,00TL, domates, biber ve hıyar çeşit ve hatları için yapılan harcamalar yönünden 2.475.000,00TL, mahrum kalınan kâr yönünden ise 5.875.000TL olduğu belirtilmiş ise de, sözü edilen delil tespiti raporunun dışında dosya kapsamında birçok bilirkişi raporu bulunduğu, bu raporların birbiri ile ve delil tespiti raporu ile çelişkili olduğu anlaşılmaktadır. Kaldı ki davacı tarafça dava açılmadan önce delil tespiti yaptırma yoluna gidilmiş olmasının, davaya konu edilen zarar veya alacak miktarının belirli hâle getirdiği şeklinde yorumlamak Kanunun amacına aykırıdır.
Ayrıca, hâkimin hukuki sorumluluğunu düzenleyen HMK’nın 46. ve devamı maddelerinde, kategorik olarak bu tür davaların belirsiz alacak davası olarak açılamayacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığı da göz önünde bulundurulduğunda, Yasa koyucunun amaçlamadığı bir sonuca ulaşmanın isabetli olduğundan söz edilemez.
Belirtilen nedenlerle, davacı şirketin davaya konu taleplerinin belirsiz alacak davasına konu olabilecek nitelikte olduğu ve dava tarihi itibariyle zararın miktar ve değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin davacıdan beklenemeyeceği anlaşılmakla HMK’nın 107. maddesine uygun olarak, aradaki hukuki ilişkiyi ve asgari bir miktar veya değeri belirtmek suretiyle dava açabileceği sonucuna varılmıştır.
Bunun yanı sıra, somut olayda davacının iddia ettiği zararın varlığını ve miktarının tespiti açısından hukuki korunma sağlanması hususunda mahkemeye başvurmasında hâlihazırda korunmaya değer bir yararı bulunmaktadır. Bir başka ifadeyle, davacı hakkına kavuşmak için bir mahkeme kararına muhtaç konumda bulunduğundan, eldeki davayı açmasında hukuki yararı bulunmadığını kabul etmek mümkün değildir.
Hukuk Genel Kurulunda yapılan görüşmeler sırasında, somut olayda davacının delil tespiti raporuna bir itirazının bulunmadığı, zarar ve alacak miktarını tam ve kesin olarak belirlenebilecek durumda olduğu, belirsiz alacak davası açmakta hukuki yararının bulunmadığı, bu nedenlerle davacı vekilinin karar düzeltme isteminin reddine karar verilmesi gerektiği görüşleri ileri sürülmüş ise de, bu görüşler Kurul çoğunluğunca kabul edilmemiştir.
Mevcut bu durum karşısında, yukarıda belirtilen nedenlerle, Özel Dairece işin esasına girilip taraf delilleri toplanarak HMK’nın 46. maddesi nedeniyle davalının sorumluluğunun bulunup bulunmadığı yönünde inceleme ve değerlendirme yapılarak oluşacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, yazılı gerekçeyle davanın hukuki yarar yokluğu sebebiyle reddine karar verilmiş olması doğru görülmemiştir.
Hâl böyle olunca, Özel Dairenin “davanın hukuki yarar yokluğu sebebiyle usulden reddine” dair kararının onanmasına ilişkin Hukuk Genel Kurulu kararının kaldırılarak, ilk derece mahkemesi sıfatıyla Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin kararının belirtilen nedenlerle bozulması gerekmiştir.
SONUÇ : Davacı vekilinin karar düzeltme isteminin kabulü ile, Hukuk Genel Kurulunun 22.11.2017 gün ve 2016/11-1239 E., 2017/1398 K. sayılı onama kararının kaldırılmasına; Özel Daire kararının yukarıda gösterilen nedenlerle BOZULMASINA, istek hâlinde karar düzeltme harcının yatırana iadesine, 26.02.2019 tarihinde oy çokluğuyla kesin olarak karar verildi.
KARŞI OY
Hukuk Genel Kurulunun önüne gelen uyuşmazlık dava konusu bozulan tohumlara ilişkin, bu tohumların materyalleri için yapılan yatırım ve AR-GE çalışmaları dahil masrafları için ve ayrıca mahrum kalınan kâra ilişkin alacaklarının belirsiz alacak davası olarak açılıp açılmayacağına ilişkindir.
Alacaklı olduğunu ileri süren kişinin belirsiz alacak davası açabilmesi için talep sonucunu gerçekten belirlemesinin mümkün olmaması ya da bunun objektif olarak imkânsız olması gerekmektedir. Bu konuda HMK 107. maddesi çok açık olup, maddede davacının "davanın açıldığı tarihte alacağın miktarını yahut değerini tam ve kesin olarak belirleyebilmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde ..." istisnai olarak belirsiz alacak davası açılabileceği düzenlenmiştir.
Alacağın belirli olup olmadığı talep sonucunun belirlenmesine ilişkindir.
Yargılama sırasındaki ispat sorunlarının konuyla bir ilgisi bulunmamaktadır.
Belirsiz alacak davası, özel ve istisnai bir davadır, mümkün olduğunca dar uygulanması kabul edilmelidir.
Davacı vekili dava dilekçesinde dava konusu taleplerini belirsiz alacak davası olarak belirtmek suretiyle işbu davayı açmıştır. Davacının delil olarak dayandığı Antalya 3. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/6. sayılı delil tespit dosyasının incelenmesinde ise, davacının talebi üzerine yapılan 17/09/2015 tarihli delil tespit raporunda davacının davaya konu olay sebebiyle uğradığı zarar ve Ar-Ge çalışmalar için yapılan harcamalar yönünden 3.300,00TL; domates, biber ve hıyar çeşitleri ve hatları için yapılan harcamalar yönünden 2.465,000,00TL; mahrum kalınan kâr yönünden ise 5.875,000TL olarak belirlenmiş bulunması ve davacının bu rapora herhangi bir itirazının bulunmaması nedeniyle davacı açısından davanın açıldığını tarih itibari ile uğradığını iddia ettiği zarar miktarı belirlenebilir durumdadır. Kaldı ki davacı şirket böyle bir tespit raporu olmadan da bu dava konusu taleplerin değerlerini belirleyebilecek durumda olduğundan davacının belirsiz alacak davası açması HMK 107. maddesindeki düzenlemeye açıkça aykırıdır.
Tüm bu nedenlerle Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin, belirsiz alacak davası açılamayacağına yönelik davanın usulden reddine ilişkin kararı ve Hukuk Genel Kurulunun onama kararı yerinde olduğundan karar düzeltme talebinin reddi yerine onanmasına ilişkin saygıdeğer çoğunluğun görüşüne katılmamaktayım.
Ömer Faruk HERDEM
Üye
KARŞI OY
Dava, yargısal faaliyetten dolayı 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 46. maddesine dayalı tazminat istemine ilişkindir. İlk derece mahkemesi sıfatıyla davaya bakan Yargıtay 11. Hukuk Dairesince, davanın belirsiz alacak davası olarak açılmasının HMK’nın 107. maddesindeki düzenlemeye açıkça aykırı olduğu gerekçesi ile hukuki yarar yokluğundan davanın usulden reddine karar verilmiştir. Hukuk Genel Kurulunca, kararın onanmasına karar verilmiş, davacı vekili tarafından karar düzeltme talep edilmiştir.
Antalya 1. Asliye Ticaret Mahkemesince 2010/454 esas sayılı dava dosyasında davacı Bülent S.’nın talebi ile tohum ve bitki materyallerine ihtiyati tedbir konulması kararı verildiği ve görevsizlik sonucu gönderilen Antalya 3. Asliye Hukuk Mahkemesinde görülen 2010/511 esas sayılı davada tedbirin devamına karar verildiği, davacı şirketin aslında tedbir aşamasında ve daha sonra duruşma aşamalarında itirazlarına rağmen ihtiyati tedbir kararının kaldırılmadığı ve yediemine teslim edilen tohum materyallerinin bozulduğu, o davadan dört yıl sonra verilen nihai kararla tedbirin kaldırıldığı iddiasıyla, bozulan tohumlara ilişkin şimdilik 10.000TL, tohum materyalleri için yaptığı yatırım Ar-Ge çalışmaları masrafları için şimdilik 10.000TL ve mahrum kaldığı kâra ilişkin şimdilik 10.000TL olmak üzere toplam 30.000TL belirsiz tazminat alacağının HUMK 46. maddesine dayalı olarak davalı Hazineden tahsiline karar verilmesi davacı şirket tarafından talep edilmiştir. Davacı şirket dava dilekçesinde, Antalya 3. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/6. D. İş sayılı tespit dosyasındaki bilirkişi raporunda tohumların depolandığı ortam ve muhafaza koşullarının uygun olmaması nedeniyle tohumların çürüdüğünün ve çimlenme özelliklerini tamamen kaybettiğinin, bu nedenle şirketin uğradığı zararın arge çalışmaları için yapılan harcamalar yönünden 3.300.000TL, domates biber ve hıyar çeşitleri bozulan tohumlarla ilgili olarak 2.475.000TL ve mahrum kalınan kâr yönünden ise 5.875.000TL zararının tespit edildiğini belirterek davasını belirsiz alacak davası olarak açmıştır.
İlk derece mahkemesi sıfatıyla Yargıtay 11. Hukuk Dairesince yukarıda yazılı gerekçelerle davanın usulden reddine karar verilmiştir.
Özel Dairece gerekçede belirtildiği üzere, HMK’nın 107. maddesi ile birlikte mülga 1086 sayılı Kanunda yer almayan yeni bir dava türü olarak belirsiz alacak ve tespit davası kabul edilmiş olup, bu düzenleme ile davanın açıldığı tarihte uyuşmazlığa konu alacak miktar veya değerinin tam ve kesin olarak belirlenememesi hâlinde davacı belirsiz alacak davası açma hak ve imkânına sahiptir. Alacağın hangi hâllerde belirsiz alacak davasına konu olabileceği her somut olayın özellikleri nazara alınarak belirlenebilir. HMK’nın 107/1. maddesi uyarınca belirsiz alacak davası, davacı tarafından alacağın miktarının yahut değerinin tam ve kesin olarak belirlenmesinin kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu hâllerde mümkündür. Madde gerekçesinde, karşı tarafın verdiği bilgiler ve sunduğu delillerle ya da delillerin incelenmesi ve tahkikat işlemleri sonucu belirlenebilme hâlinin açıklandığı, davacının alacağın miktar veya değerini belirleyebilmesi için elinde bulunması gerekli bilgi ve belgelere sahip olmaması ve bu belgelere dava açma hazırlığı döneminde ulaşmasının da gerçekten mümkün olmaması ve dolayısıyla alacağın miktarının belirlenmesinin karşı tarafın elinde bulunan bilgi ve belgelerin sunulması ile mümkün hâle geleceği durumlarda alacağın belirsiz olarak kabul edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Bir davada bilirkişi incelemesine gidilmesi, belirsiz alacak davasının açılabilmesi için yeterli olmayıp; yargılamada bilirkişiye başvurulmasına rağmen davacı dava açarken alacak miktarını belirleyebiliyorsa belirsiz alacak davası açılamayacaktır.
Somut olayda davacı taraf, tohum ıslahı ve üretimi konusunda uzman limited şirket olup, davaya konu tohumların zarar gördüğü iddiasıyla ilgili olarak Antalya 3. Sulh Hukuk Mahkemesinin 2014/6. D. İş sayılı delil tespiti dosyasında gerekli incelemeyi yaptırmış ve uzman bilirkişi raporu alınmıştır. Bu rapora davacı tarafça itiraz edilmediği gibi, işbu dava dilekçesinde de bu tespit dosyasından bahsetmektedir. Tespit bilirkişi raporunda yediemindeki tohum materyallerine göre tespit yapılmış, davacının davaya konu olay sebebiyle uğradığı zarar kalemleri belirlenmiştir. Davacının alacağının miktarını belirlemesi için karşı tarafın elinde bulunan bilgi ve belgelerin sunulmasına ihtiyacı olmadığı açıktır. Davacı bu işle iştigal eden limited şirket olduğundan, delil tespiti yaptırmasına dahi gerek olmadan, elindeki bilgi ve belgelerle arge çalışmaları için yaptığı harcamaları, tohum materyalleri için yapılan harcamaları ve mahrum kaldığı kârı kendisi dahi belirleyebilecek ve bilebilecek durumdadır. Bu itibarla, davanın açıldığı tarih itibariyle davacı uğradığını ileri sürdüğü zarar miktarını belirleyebilir durumda olduğundan, alacağın miktarını yahut değerini belirleyebilmesi kendisinden beklenemeyeceği veya bunun imkânsız olduğu bir hâl söz konusu olmadığından, HMK 107. maddedeki belirsiz alacak davası açmasında hukuki yararı yoktur. Dava açarken miktar veya değerin belirlenebilir olduğu, bilindiği durumlarda belirsiz alacak davası değil, HMK 109. maddesinde düzenlenen kısmî dava açılabilir. Şartları bulunmadığı hâlde dava belirsiz alacak davası olarak açılmışsa HMK 114/1-h maddesinde “hukuki yarar” dava şartı olarak düzenlendiğinden ve HMK 115/2. maddesi uyarınca eksikliği giderilebilecek bir dava şartı da olmadığından, davacının belirsiz alacak davası açmakta hukuki yararı bulunmadığından davanın usulden reddi gerekir.
Bu gerekçeyle, davayı ilk derece mahkemesi sıfatıyla usulden ret eden Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin kararını onayan Hukuk Genel Kurulu kararına karşı karar düzeltme itirazlarının reddi gerekir. Özel Dairenin İlk Derece Mahkemesi Sıfatıyla verdiği kararın bozulmasına dair aksi yöndeki çoğunluk görüşüne açıklanan nedenlerle katılmıyoruz.
Hafize Gülgün VURALOĞLU Dr. Şanver KELEŞ Zeki GÖZÜTOK
Üye Üye Üye
BİLGİ : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nda bulunan 11'i KARAR DÜZELTME KABUL, 8'i ise KARAR DÜZELTME RED yönünde oy kullanmışlardır.
BİLGİ : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 26.02.2019, 11-4/202 sayılı Kararı'nda yer alan, "Ayrıca, hâkimin hukuki sorumluluğunu düzenleyen HMK’nın 46. ve devamı maddelerinde, kategorik olarak bu tür davaların belirsiz alacak davası olarak açılamayacağına ilişkin bir düzenleme bulunmadığı da göz önünde bulundurulduğunda, Yasa koyucunun amaçlamadığı bir sonuca ulaşmanın isabetli olduğundan söz edilemez." ifadesi ile bağlantılı olarak "hakimin sorumluluğuna dayalı tazminat davası, tespit davası şeklinde açılamaz" şeklindeki Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 14 Haziran 2017 tarihli kararı için bkz.
