T.C.
YARGITAY
7. HUKUK DAİRESİ
Esas No : 2022/323
Karar No : 2023/1577
T Ü R K M İ L L E T İ A D I N A
Y A R G I T A Y İ L Â M I
İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ : Bursa Bölge Adliye Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi
TARİHİ : 16.06.2021
SAYISI : 2019/1175 E., 2021/987 K.
Taraflar arasındaki embriyo nakline izin verilmesi ve davacının embriyo üzerinde miras hakkının tespiti davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın nakil açısından kabulüne, diğer talep hakkında reddine karar verilmiştir.
Kararın davalı Sağlık Bakanlığı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun esastan reddine karar verilmiştir.
Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı Sağlık Bakanlığı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:
I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının, davalının annesi olup merhum Abdulcelil G.'in de eşi olduğunu, Abdulcelil G.'in 16/03/2018 tarihinde vefat ettiğini ve geriye mirasçı olarak davacı ile davalının kaldığını, 11 kez tüp bebek denemesi yaptıklarını, en son denemelerinin 14/03/2018 tarihinde olduğunu, hastane tarafından oluşturulan embriyoların transferi için kendilerine 17/03/2018 tarihine randevu verildiğini ancak davacının eşi Abdulcelil'in 16/03/2018 tarihinde beklenmedik bir şekilde kalp krizi geçirerek vefat ettiğini ve bu nedenle belirlenen günde transferin gerçekleştirilemediğini, davacının sonraki tarihte transfere ilişkin müracaatta bulunduğunu ancak eşinin ölmüş olması sebebiyle transferin gerçekleştirilemeyeceğini öğrendiğini, tedaviyi yürüten hastanenin embriyoyu dondurduğunu ve konuyla ilgili Bursa Sağlık Müdürlüğüne görüş sorduğunu, İl Sağlık Müdürlüğü tarafından verilen cevapta "dondurularak saklanan sperm ve embriyonun eşlerden birinin veya ikisinin ölümü durumunda imha edilmesi gerektiği"nin belirtildiğini, somut olayda bahsi geçen naklin devam eden ve süregelen bir tedaviye yönelik olup ileride olması muhtemel bir nakil olmadığını, kocanın yaşadığı süreçte bildiği ve onay verdiği bir nakil işleminin söz konusu olduğunu beyanla embriyolar üzerinde davacının miras hakkının tespiti ile davacıya embriyo naklinin gerçekleştirilmesine izin verilmesini talep etmiştir.
II. CEVAP
1. Davalı küçük İpek G. duruşmada; davayı kabul etmiş, devam eden yargılamada kendisine kayyum atanmıştır.
2. Dahili davalı Sağlık Bakanlığı vekili cevap dilekçesinde; kendilerine husumet yöneltilemeyeceğini, işlemin özel hastanede yapıldığını, eşlerden birinin ölümü halinde embriyonun imha edilmesine yönelik açık Yönetmelik hükmü bulunduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur.
III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile “Davacı Necla G. ile vefat eden eşi Abdülcelil G.'in 05/03/2018 tarihli başvuruları sonrası davacı Necla G. ve vefat eden eşi Abdülcelil G.'den alınan üreme hücreleri ile 14/03/2018 tarihli işlem sonucu oluşturulan embriyoların IVF-ET (Tüp Bebek Tedavisi) işleminde kullanılmak şartıyla ve yasal tıbbi yöntemlerle davacı Necla G.'e nakline izin verilmesine, 2-davacının embriyo üzerinde miras hakkı bulunduğunun tespitine yönelik talebinin reddine,” karar verilmiştir.
IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Sağlık Bakanlığı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.
B. İstinaf Sebepleri
Yönetmeliğin hukuka uygunluk denetiminin idari yargının konusu olduğu, Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmelik iptal olmadığı sürece uygulanması gerektiği ve iptale ilişkin dava açılmadan kabul kararı verilmesinin yargı yolu ihlali niteliğinde olduğu, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Hakkında Kanunda da tüp bebek işleminin evli eşler arasında yapılmasının düzenlendiği, ölümle birlikte evlilik sona ereceğinden Yönetmeliğin Kanun ile eş düzenleme içerdiği hususlarına itiraz etmiştir.
C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı eşinin embriyo nakli için kararlaştırılan 17/03/2018 tarihinden 1 gün önce 16/03/2018 tarihinde vefat ettiği, o güne kadar baba adayının bu yöntemle bebek sahibi olma yönündeki iradesini ayakta tuttuğu, iradesini geri almaya yönelik bir eyleminin bulunmadığı gibi bu yönde bir iddianın da olmadığı, vefat eden eşin iradesinin ayakta tutulmasının esas alınması gerektiği, davacı ile eşinin bu yöntemle bebek sahibi olmak için bir çok deneme yaptığı, bu durumun iradelerinin istikrarlı olduğunu gösterdiği, her ikisinin de tekrar çocuk sahibi olmak istediği, davalı çocuğun da kayyımı aracılığı ile bu isteğe iştirak ettiği görüldüğünden davalı Sağlık Bakanlığı vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
V. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı Sağlık Bakanlığı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.
B. Temyiz Sebepleri
Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları ve Üremeye Yardımcı Tedavi Merkezleri Hakkında Yönetmeliğin 20/5 inci maddesi hükmünün eşlerden birinin ölümü halinde embriyonun imhası gerektiğini açıkça belirttiği, Yönetmelik yürürlükte bulunduğundan uygulanması gerektiği ve ilk derece mahkemesinin gerekçesi ile istinaf mahkemesi gerekçesinin farklı olduğu hususlarını temyiz etmiştir.
C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, yapay döllenme sonucu oluşan ve eşlerden birinin ölümü üzerine dondurulmasına karar verilen embriyonun nakline izin verilmesi istemine ilişkindir.
2. İlgili Hukuk
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 114 üncü maddesinin 1 inci fıkrasının b bendi ile 115 inci maddeleri.
3. Değerlendirme
Mahkemenin görevi gibi yargı yolu da kamu düzenine ilişkindir. Bu sebeple, yargılamanın her aşamasında yargı yolunun caiz olup olmadığının mahkemece resen gözetilmesi gerekir. Görülmekte olan bir davada idari yargının görevli olması durumunda, davanın yargı yoluna ilişkin dava şartının mevcut olmaması sebebiyle usulden reddine karar verilir. Somut olayda talep, sağlık kuruluşunda muhafaza edilen embriyonun naklinin gerçekleştirilmesine izin verilmesi istemine ilişkindir. Embriyo üzerinde hak sahibi olan eşlerden Abdülcelil G., embriyo nakli gerçekleşmeden öldüğünden ilgili sağlık kuruluşunun başvurusu üzerine Bursa Valiliği İl Sağlık Müdürlüğünün 60429939-433.99 sayılı yazıları ile embriyoların imha edilmesine dair cevap verilmiştir. İstek, Bursa Valiliği İl Sağlık Müdürlüğünün kararına karşı olduğundan idarenin işleminin iptaline yönelik olup uyuşmazlığın çözüm yeri idari yargıdır. Mahkemece, davanın yargı yolunun caiz olmaması nedeniyle usulden reddine karar verilmesi gerekirken uyuşmazlığın esası hakkında karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
VI. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
1. Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,
2. İlk Derece Mahkemesi kararının usulden BOZULMASINA,
Peşin alınan temyiz karar harcının istek hâlinde ilgiliye iadesine,
Dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,
16.03.2023 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.
Başkan Üye Üye Üye Üye
Hikmet Onat Ayşe Tartıcı Sevinç Türközmen Suat Arslan Cengiz Balıkçı
Çevikbaş
