HUKUK YARGILAMASINDA YAPILAN HATALAR VE USÛL UYARILARI
01.07.2016 tarih ve 6723 sayılı Kanunun 15. maddesi ile 2797 sayılı Yargıtay Kanunu 5. maddesinde yapılan değişiklik ve Yargıtay Kanununa eklenen geçici 15. maddesinin 12. fıkrasıyla Kanunun yürürlüğe girdiği 23.07.2016 tarihi itibariyle altı yıl içerisinde 23’erden 46 olan daire sayısının 12 hukuk ve 12 ceza dairesi olmak üzere 24’e düşürülmesine karar verilmişti.
Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’nun 02.07.2021 tarihli ve 211 sayılı Kararı ile Yargıtay nezdinde 12 tane hukuk ve 12 tane ceza dairesi oluşturulmuştur.
Aşağıda yer alan tabloda sadece devredilerek kapatılan, numarası değiştirilen (ve/veya yeniden açılan) ve görevi herhangi bir değişikliğe uğramayan Yargıtay Hukuk Daireleri dikkate alınmıştır.
Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’nun 22.12.2016 tarihli ve 398 sayılı Kararı ile 18. Hukuk Dairesine verilen ve bu dairenin arşivinde bulunan işlerin bazılarının, 8. Hukuk Dairesine devredilerek, 18. Hukuk Dairesi’nin kapatılmasına karar verildiği tarih olan 22.12.2016 tarihinden günümüze kadar Yargıtay Birinci Başkanlığı tarafından belirlenmiş Yargıtay Hukuk Daireleri arasındaki iş bölümüne dayalı olarak temyiz incelemesinde hukukî uyuşmazlıkların başka bir hukuk dairesi denetimine tabi bırakılması işlemleri, bu tabloda yer almamıştır. Örneğin, Yargıtay Birinci Başkanlık Kurulu’nun 22.06.2021 tarihli ve 196 sayılı Kararı ile eşler arasında mal rejimlerinden kaynaklanan davalar sonucu (TMK m. 202-281 hükmü gereğince) verilen hüküm ve kararların temyiz incelemesi görevinin, Yargıtay 8. Hukuk Dairesi yerine 01.07.2021 tarihi itibariyle, Yargıtay 2. Hukuk Dairesi denetimine tabi tutulması gibi.
Her ne kadar, içtihat başlıklarına ilişkin karar metninin, çalışmada yer verilmesi istenmiş ise de, usûl hukukuna ilişkin derinlemesine sorgulama yapılabilmesi ve kurumların iyi bir şekilde öğrenebilmesi için kararların metinlerinde yer alan hukukî kurumlara ilişkin açıklamalara yer verilmesi tercih edilmiştir. Özellikle, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarının, hukukî kurumları nitelerken doktrinden de faydalanmak suretiyle bu konuda öğretici olduğu da unutulmamalıdır.
Bu çalışma ele alınırken mümkün olduğunca, hem doktrin görüşleri, hem de Yargıtay’ın güncel içtihatları ışığında konular tasniflendirilmiştir. Çalışmanın ilerleyen aşamalarında, konular daha alt başlıklar hâlinde ele alınarak konuların daha da derinleşmesine ve dolayısıyla okuyucunun bakış açısını genişlemesine katkı sağlanmaya çalışılmıştır. Böylelikle, hukuk yargılamasındaki tüm süreçlerin neredeyse tamamına yakının, 4 bölüm, 93 ana başlık ve 582 alt başlıkla incelendiği bu çalışma ortaya çıkmıştır. Konuları ele alırken bu konuda daha önce yazılmış hem monografik, hem de genel eserlere ve makalelere çalışmada yer verilmeye gayret edilmiştir. Kaynak kanunumuz olan İsviçre Hukuku doktrinindeki güncel görüşler ve yeri geldikçe İsviçre Federal Mahkemesi kararları da ilgili kısımlarda yer aldırılarak bağlı bulunan konu daha da detaylandırılmıştır.
Çalışmanın benzerlerinden farklı olması ve okuyucuya daha da farklı bir bakış açısı sunması adına Bilgi, Ek Bilgi, İçtihat Yorumu ve Uyarı şeklinde kutucuklar açılıp bunlara ilgili kısımlarda yer verilmiştir.
Bu çalışma, usûl hukukuna ilişkin verilmiş kararlar üzerinde yoğunlaşmışsa da, maddî hukukla kesişen kurumlara ilişkin verilmiş kararlar da, çalışmada kendisine yer bulmuştur. Bu kurumlara faiz, itiraz, hak düşürücü süre, def’i, takas ve zamanaşımı örnek olarak gösterilebilir.
Bu çalışmada, hiçbir şekilde herhangi bir hukuk dairesi ile devredilerek birleşmeyen Yargıtay 1., 2. ve 12. Hukuk Dairesi açısından özelliği bulunan kararlar hariç olmak üzere 01.01.2019 tarihi, diğer hukuk daireleri açısından ise 01.09.2020 tarihi genel olarak (istisnai kararlar hariç olmak üzere kural olarak) baz alınmıştır. Zira, usûl kurallarının uygulanması, Yargıtay uygulaması açısından sürekli bir değişim göstermektedir. Bu yüzden, çalışmada yargılama sırasında uygulamacılara ve akademik çalışmalarda akademisyenlere yol göstermesi açısından güncelliği bulunan veya güncelliğini koruyan kararlara yer verilmeye azami derecede özen gösterilmiştir. Aslında bu çalışma, 13.03.2015 tarihinden başlayıp günümüze kadar devam eden sistematik ve disiplinli bir çalışmanın ürünü olup 10 yıllık çalışmanın az önce belirtilen nedenlerden dolayı son 5 yıllık kısmı çalışmaya yansıtılabilmiştir. Kararlar, orijinal şekliyle çalışmada yer aldırılmış olup, kararlarda kısmen yer alan italik veya bold kısımlara tarafımızca herhangi bir müdahalede bulunulmamıştır. Çalışmada, karşı oylara yer verilmesinin nedeni, akademisyenlerin bu konularda derinlemesine çalışma yapması ve bu konularda davaları olan uygulamacıların karşı oylardaki görüşlerden hareketle kanun yoluna başvuru dilekçeleri hazırlayabilmesi içindir.
Çalışmada Yargıtay’ın son görüşleri dikkate alınsa da, yeri geldikçe Yargıtay tarafından usûlî prosedüre uymadan yapılan içtihat değişiklikleri de eleştirilmiştir.
Yargıtay Hukuk Daireleri’nin çoğu "daha önceki görüşümüzden dönülerek" veya "içtihat değişikliğine gidilerek" ifadelerini kullanmadan görüş değişikliğine gitmektedir.
Her ne kadar, 2797 sayılı Yargıtay Kanunu’nun m. 15/3 hükmü gereği, Yargıtay dairelerinden biri; yerleşmiş içtihadından dönmek isterse Yargıtay Hukuk Genel Kurulu veya Yargıtay Ceza Genel Kurulu’na başvurması gerekiyor ise de, günümüz koşullarında Yargıtay’ın iş yükü nedeni ile ilgili hüküm uygulanamaz duruma gelmiştir. İsviçre Federal Mahkemesi ve Almanya Federal Mahkemesi, önceki görüşünden dönerek içtihat değişikliğine gittiğinde hukukî güvenlik ve istikrar ilkeleri gereği, internet sitelerinde bu değişikliği basın bülteni şeklinde ivedilikle paylaşmaktadır.
Örnek olarak, Almanya Federal Mahkemesi'nin 14 Kasım 2024 tarihli kararı ile gittiği içtihat değişikliğinin duyurulduğu yine aynı tarihli 14 Kasım 2024 tarihli basın bülteni için bkz.
Yine örnek olarak, İsviçre Federal Mahkemesi'nin 22 Ekim 2024 tarihli kararı ile gittiği içtihat değişikliğinin duyurulduğu 21 Kasım 2024 tarihli basın bülteni için bkz.
En azından olması gereken, Yargıtay’ın da, basın bülteninde içtihat değişikliklerini ivedilikle paylaşması gerektiği kanaatindeyiz.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu tarafından verilmiş oy çokluğu ile alınan kararlarda oy nisapları, web sürümü de bulunan (www.ictihatbulteni.com) Google Play ve Apple Store üzerinden indirilebilen günlük nitelikli içtihat paylaşımı yapan İçtihat Bülteni Uygulaması haricinde hiçbir içtihat programında gösterilmemektedir. Örneğin, 2021 yılında ve 21 üye ile karar veren (2023 yılından itibaren 25 üye ile) Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, kararını oy çokluğu ile almış ise 20 üye BOZMA, 1 üye ise ONAMA yönünde oy kullanmış da olabilir, 11 üye BOZMA, 10 üye ise ONAMA yönünde oy kullanmış da olabilir. Dava dosyasına sunulan veya bir makalenin konusunu oluşturacak kararın oy nisabının görülebilmesi dava sırasında yürütülecek strateji veya konunun ele alınışı açısından hayati bir önem arz edebilir. Bu yüzden, yeri geldikçe, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun oy çokluğu ile almış olduğu kararlarının oy nisapları Bilgi olarak verilmiştir.
Kural olarak, Anayasa Mahkemesi tarafından norm denetimi sonucunda iptal edilen ve bunun sonucunda kanun değişikliğine uğrayan hükümlere dayalı önceki içtihatlara bu çalışmada yer verilmemiş olup konularını ilgilendirdiği kadarı ile reddedilen norm denetimi başvurularına da konularına göre yer verilmeye çalışılmıştır. Yine, içtihatların birleştirilmesi başvurusu neticesinde içtihatların birleştirilmesi talebinin kabul edilerek içtihatların birleştirilmesine karar verilmesi sonucunda, daha önceki içtihatlara yer verilmemiş olup sadece konuya ilişkin içtihatların birleştirmesi kararı verildiği künyesi de belirtilerek (çalışmanın sayfa sayısını artırmamak adına internet sitemizin [www.karamercanhukuk.com] ilgili kısmının linki dipnotta verilerek talep dilekçemiz ve sonucu) okuyucuya Ek Bilgi olarak sunulmuştur. Ayrıca, hukukun gelişmesi adına kabul edilmeyen içtihatların birleştirilmesi taleplerimiz de, (çalışmanın sayfa sayısını artırmamak adına internet sitemizin [www.karamercanhukuk.com] ilgili kısmının linki dipnotta verilerek talep dilekçemiz ve sonucu) okuyucuya Ek Bilgi olarak sunulmuştur. Son olarak, Anayasa Mahkemesi tarafından bireysel başvuru neticesinde verilen hak ihlâli kararlarına ise konularına göre yer verilmeye çalışılmıştır.
Bu çalışma kanımızca, kısmî anlamda bir derleme, kısmî anlamda bir şerh, kısmî anlamda da, hukuk yargılaması açısından bir yol haritası olarak nitelendirilebilir.
Son olarak, kitabımın satın alındığına ilişkin faturayı info@ictihatbulteni.com adresine gönderen okuyucularıma web sürümü de bulunan (www.ictihatbulteni.com) Google Play ve Apple Store üzerinden indirilebilen günlük nitelikli içtihat paylaşımı yapan İçtihat Bülteni Uygulaması 1 ay boyunca ücretsiz olarak sunulacaktır.