T.C.
YARGITAY
3. HUKUK DAİRESİ

Esas No       : 2025/2032
Karar No      : 2025/3050

T Ü R K  M İ L L E T İ  A D I N A

Y A R G I T A Y   İ L  M I

(BÖLGE ADLİYE MAHKEMELERİ KARARLARI ARASINDAKİ
UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE DAİR)

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ                        : Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu
TARİHİ                                  : 27.02.2025
SAYISI                                  : 2025/1 E., 2025/1 K.

I. BAŞVURU

Başvuruda bulunan Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından, 3533 sayılı Kanun kapsamında kurumlar arasındaki uyuşmazlıklar ile ilgili olarak Hakem sıfatıyla davalar açıldığı, anılan yasanın 4. maddesine göre açılan davalarda hakem sıfatıyla hangi hakimin bakacağına ilişkin olarak Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi ve Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi arasında ortaya çıkan uyuşmazlığın giderilmesi için ilgili Yargıtay Hukuk Dairesi nezdinde gerekli başvurunun yapılmak suretiyle uyuşmazlığın giderilmesini teminen anılan Daireler tarafından verilen kesin nitelikteki kararlar bakımından 5235 sayılı Kanun'un 35/3. maddesi uyarınca uyuşmazlığın giderilmesi talep edilmiştir.

II. BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ HUKUK DAİRELERİ BAŞKANLAR KURULU KARARI

Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kurulunun 27.02.2025 tarihli ve 2025/1 E., 2025/1 K. sayılı kararı ile; Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin ve Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin kesin nitelikteki kararı arasında; 3533 sayılı Kanun kapsamında kalan davalara hakem sıfatıyla hangi hakimin bakacağına konusunda uyuşmazlık bulunduğu, Daireler arasındaki uyuşmazlığın görüş bildirilmeksizin 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun'un (5235 sayılı Kanun) 35. maddesi uyarınca uyuşmazlığın giderilmesi talep edilmiştir.           

III. UYUŞMAZLIĞIN GİDERİLMESİ İSTEMİNE KONU KARARLAR

A. Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 29.09.2023 tarihli ve 2023/3305 E., 2023/1246 K. sayılı Kararı

Davacı Karayolları Genel Müdürlüğü vekili tarafından davalı Silvan Belediye Başkanlığı aleyhine rücuen tazminat talepli açılan davada Diyarbakır 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 02.06.2023 tarihli ve 2023/1 (Hakem), 2023/1 K. sayılı ilamıyla; hakem dosyalarına bakmakla yetkili Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesine işlem yapılmak üzere tevzi edilmesi gerektiği gerekçesiyle dosyanın Hakem Sıfatıyla Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine, Mahkeme esasının bu şekilde kapatılmasına karar verilmiş; dosyanın gönderildiği Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesinin 05.05.2023 tarihli ve 2023/8 (Hakem), 2023/8 K. sayılı ilamıyla; Diyarbakır Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonunun 01.11.2022 tarihli ve 2022/2301 Muhabere sayılı cevabi yazıları ile yüksek dereceli hukuk Mahkemesi hakiminin Diyarbakır Asliye Ticaret Mahkemesi hakimi (124.25) M.E.D. olduğu, dosyanın Asliye Hukuk Mahkemesinin esasında kalması gerektiği ve yüksek dereceli hukuk hakimi tarafından bakılması gerektiği gerekçesiyle dava dosyasının ilk açıldığı Diyarbakır 3. Asliye Hukuk Mahkemesi kaydının devamı/yeniden kaydı ile; 3533 sayılı Kanun'un 4. maddesi gereğince yüksek dereceli hukuk Mahkemesi hâkimi tarafından hakem sıfatıyla bakılması gerektiğinden Diyarbakır Adliyesinde görev yapan yüksek dereceli hukuk Mahkemesi hakiminin bulunduğu Diyarbakır Asliye Ticaret Mahkemesi Başkanı M.E.D. (124.25) tarafından hakem sıfatıyla görülmek üzere gönderilmesine, Mahkeme esasının bu şekilde kapatılmasına karar verilmiş; dosyanın gönderildiği Diyarbakır Asliye Ticaret Mahkemesinin 2023/1 (Hakem), 2023/8 K. sayılı ilamıyla; Diyarbakır Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlığı 13.01.2023 tarih, 2023/110 Muh. Sayılı cevabi yazısı ve Hakimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğinin 13.01.2023 tarih ve E.86618733-903.99-644/1642 sayılı cevabi yazısı uyarınca adliyemizde görev yapan yüksek dereceli Asliye Hukuk Mahkemesi hakiminin Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesi hakimi (192.50) A.P. olduğu gerekçesiyle dava dosyasının adliyede görev yapan yüksek dereceli hukuk Mahkemesi hakiminin bulunduğu Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesine A.P. (192.50) tarafından hakem sıfatıyla görülmek üzere gönderilmesine, Mahkeme esasının bu suretle kapatılmasına dair verilen karar davacı vekilince istinaf edilmesi üzerine Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesince; davanın dosyanın ilk tevzisinin yapıldığı Diyarbakır 3. Asliye Hukuk Mahkemesinde kalmak kaydı ile; en yüksek dereceli hukuk hâkiminin Diyarbakır Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonundan sorularak belirlenmesi ile sonucuna göre, davaya bu en yüksek hukuk hâkimince bakılmasını teminen ilgili kararın verilmesi gerektiği gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, davanın yeniden görülmesi için dosyanın Mahkemesine gönderilmesine dair kesin olmak üzere karar verilmiştir.

B. Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin 30.05.2024 tarihli ve 2021/3183 E., 2024/1573 K. sayılı Kararı

Davacı Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü vekili tarafından davalı G. Üniversitesi aleyhine sözleşmeye aykırılık nedeniyle alacak talebiyle açılan davada Diyarbakır 5. Asliye Hukuk Mahkemesinin 28.05.2021 tarihli ve 2018/533 E., 2021/466 K. sayılı ilamıyla; davanın kabulü ile 22.770,40 TL alacağın 19.09.2016 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsili ile davacıya ödenmesine dair verilen karara karşı davalı vekilinin istinaf talebi üzerine Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesince; 3533 sayılı Kanun'un 4. maddesi uyarınca eldeki davaya en kıdemli asliye hukuk hakimi tarafından hakem sıfatıyla bakılması zorunlu olmakla, ilgili Adli Yargı İlk Derece Mahkemesi Adalet Komisyonu Başkanlığı ile gerekli yazışma yapılarak Diyarbakır ilindeki en kıdemli asliye hukuk hâkiminin sorulması, dosyaya konu kararı veren 189565 sicil numaralı Hâkim Muhammed Arslan'ın en kıdemli asliye hukuk hâkimi olması durumunda davaya 3533 sayılı Kanun hükümleri uyarınca "Hakem Sıfatıyla" bakılması; en kıdemli asliye hukuk hâkiminin başka bir hâkim olması durumunda ise en kıdemli asliye hukuk hâkimi tarafından incelenmek ve karar verilmek üzere, görevsizlik kararıyla dosyanın en kıdemli asliye hukuk hâkiminin görev yaptığı Mahkemeye gönderilmesi için İlk Derece Mahkemesi kararının kaldırılmasına, dosyanın kararı veren Mahkemeye gönderilmesine, kararının niteliğine göre davalı vekilinin istinaf itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına dair kesin olmak üzere karar verilmiştir.

IV. DEĞERLENDİRME VE GEREKÇE

Uyuşmazlık, görevsizlik kararı verilmesinden sonra işin esasına girilmeden önce arabuluculuk dava şartının tamamlanıp tamamlanamayacağı noktasında toplanmaktadır.

Bölge Adliye Mahkemelerinin benzer olaylarda kesin nitelikteki kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi isteminin hukuki dayanağı, 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 35. maddesinde yer alan düzenlemedir.

3533 sayılı Umumi Mülhak ve Hususi Bütçelerle İdare Edilen Daireler ve Belediyelerle Sermayesinin Tamamı Devlete veya Belediye veya Hususi İdarelere Aid Daire ve Müesseseler Arasındaki İhtilafların Tahkim Yolile Halli Hakkında Kanun'un 1. maddesi; "Umumi, mülhak ve hususi bütçelerle idare edilen daireler ve belediyelerle sermayesinin tamamı Devlete veya belediye veya hususi idarelere aid olan daire ve müesseseler arasında çıkan ihtilaflardan Adliye Mahkemelerinin vazifesi dahilinde bulunanlar bu kanunda yazılı tahkim usulüne göre halledilirler." ve yine aynı Kanun'un 4. maddesi; "Katma bütçe ile idare edilen daireler, belediyeler, özel bütçe ile idare olunan veya sermayesinin tamamı Devlet, belediye veya özel idarelere ait olan daire ve müesseselerin veya bu daire ve müesseselerden biriyle ikinci maddede yazılı dairelerden biri arasında çıkan uyuşmazlıklar, bulunduğu yerin ve taşınmaza ilişkin uyuşmazlıklarda, taşınmazın aynına yönelik olanlar hariç olmak üzere o taşınmazın bulunduğu yerin ve taraflar değişik yerlerde bulunuyorlarsa davalı durumunda olan daire veya müessesenin ve davalılar birden çok olduğu takdirde bunlardan birinin bulunduğu yerin yüksek dereceli hukuk Mahkemesi başkanı veya hakimi tarafından hakem sıfatıyla çözümlenir." şeklindedir.

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun Asliye hukuk mahkemelerinin görevi başlıklı 2/2 maddesinde; "Bu Kanunda ve diğer kanunlarda aksine düzenleme bulunmadıkça, Asliye Hukuk Mahkemesi diğer dava ve işler bakımından da görevlidir." düzenlemesi yer almaktadır.

Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 06.11.2023 tarihli ve 2023/42932 E., 2023/3078 K. sayılı ilamının ilgili kısmı; "Dava dosyasının incelenmesinde; dava konusu uyuşmazlığın taraflar arasında imzalanan Toplum Yararına Proje kapsamında başka bir işte sigortalı olarak çalışmayan dava dışı Ahmet K.'ın 25.09.2020 tarihinde istihdam edilmesinden sonra, 05.05.2021 tarihinden itibaren sigortalı başka bir işte çalışması nedeniyle yersiz olarak ödeme yapılan 7.596,22 TL'nin iadesine ilişkin talep bakımından borçlu olmadığının tespiti istemine ilişkin olduğu, 3533 sayılı Kanun kapsamında kaldığı, uyuşmazlığın aynı Kanun'un 4. maddesi gereğince Asliye Hukuk Mahkemesince (hakem sıfatıyla) Hukuk Mahkemelerinde görevli en Yüksek Dereceli Hakim ya da Mahkeme başkanı tarafından çözülmesi gerektiği, görev hususunun kamu düzenine ilişkin olduğu anlaşılmaktadır.

Hal böyle olunca Mahkemece, görev sorununun kamu düzenine ilişkin olduğu, yargılamanın her aşamasında doğrudan gözetilmesi gerektiği, görevli Mahkemenin Asliye Hukuk Mahkemesi (hakem sıfatıyla) olduğu dikkate alınarak görevsizlik kararı verilmesi gerekirken İş Mahkemesince (hakem sıfatıyla) işin esası hakkında karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir." şeklindedir.

Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 10.04.2024 tarihli ve 2014/2433 E., 2024/5512 K. sayılı ilamında; "...Somut uyuşmazlıkta, davanın, davalı Belediye ile sağlık bakanlığı arasında alacak istemine ilişkin olduğu, 3533 sayılı yasa kapsamında hakem sıfatıyla bakılması gereken dava olduğu, anılan Kanun'un 4. maddesinde, yüksek dereceli hukuk hakiminin bu tür davalara hakem sıfatıyla bakacağının düzenlendiği ancak asliye hukuk hakimi şeklinde bir ayrım yapılmadığı anlaşılmaktadır. Davalı belediyenin bulunduğu Kayseri İli Adliyesinde, Adalet komisyonu tarafından ismi bildirilen en yüksek dereceli hukuk hakimin V.A. (29.86) olduğu anlaşılmakla, davanın hakem sıfatıyla, Kayseri 1. İş Mahkemesi Hakimi V.A. tarafından görülerek sonuçlandırılması gerekmektedir..." ve yine Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 05.10.2015 tarihli ve 2015/5945 E., 2015/10693 K. sayılı ilamında; "Yargıtay 17. Hukuk Dairesinin yukarıda anılan yargı yerinin belirlenmesi kararında, uyuşmazlığın yüksek dereceli hukuk hakimi tarafından çözümlenmesi gerektiği saptanmıştır. Bu saptama, yüksek dereceli hakimin görevli bulunduğu mahkeme ile ilgili olmadığı gibi; aksine, 3533 sayılı Kanun'un 4. maddesindeki düzenleme gözetildiğinde, mesleki kıdem itibariyle bir görevi ifade etmektedir. Şu durumda, HMK'nın 2/2. maddesindeki genel kural da gözetilmek suretiyle, uyuşmazlığın Asliye Hukuk Mahkemesinde ve yüksek dereceli hakim tarafından çözümlenmesi gerekir. Yazılı biçimde gönderme kararı verilmesi yerinde bulunmamaktadır. Dosya, Asliye Hukuk Mahkemesinin hakem esasında kayıtlı bulunmalı ve yargılama aşamasında yüksek dereceli sıfatını taşıyan hakim tarafından, hakem sıfatıyla incelenip sonuçlandırılmalıdır. Karar, açıklanan nedenlerle yerinde görülmemiştir. Ancak, yanılgının giderilmesi yeniden yargılama yapılmasını da gerektirmediğinden; kararın, HUMK'un 438. maddesi uyarınca düzeltilerek onanması gerekmiştir." şeklinde karar verilmiştir.

3533 sayılı Kanun kapsamında kalan uyuşmazlıkların çözümünde; 3533 sayılı Kanun'un 4. maddesinde yüksek dereceli hukuk hakiminin bu tür davalara hakem sıfatıyla bakacağının düzenlendiği, ancak asliye hukuk hakimi şeklinde bir ayrım yapılmadığı, Yargıtay içtihatları doğrultusunda (Yargıtay (Kapatılan) 17. Hukuk Dairesinin 10.04.2024 tarihli ve 2014/2433 E., 2024/5512 K. sayılı ilamı, Yargıtay 4. Hukuk Dairesinin 05.10.2015 tarihli ve 2015/5945 E., 2015/10693 K. sayılı ilamı, Yargıtay 3. Hukuk Dairesinin 06.11.2023 tarihli ve 2023/42932 E., 2023/3078 K. sayılı ilamı) Asliye Hukuk Mahkemesince (hakem sıfatıyla) Hukuk Mahkemelerinde görevli en Yüksek Dereceli Hakim ya da Mahkeme başkanı tarafından çözülmesi gerektiği anlaşılmaktadır.

Açıklanan sebeplerle uyuşmazlığın Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesinin 29.09.2023 tarihli ve 2023/3305 E., 2023/1246 K. sayılı kararının gerekçesi açısından genel hatları ile Dairemiz emsal kararlarına da uygun olduğu anlaşıldığından uyuşmazlığın yukarıda ayrıntılı şekilde açıklanan doğrultuda giderilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır

V. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

1. 3533 sayılı Kanun kapsamında kurumlar arasındaki uyuşmazlıklar ile ilgili olarak Hakem sıfatıyla açılan davalara hakem sıfatıyla en yüksek dereceli hukuk hakimin bakacağına, Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 4. Hukuk Dairesi ile Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesinin kesin nitelikteki kararları arasındaki görüş ve uygulama uyuşmazlığının bu şekilde giderilmesine,

2. Dosyanın Diyarbakır Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Daireleri Başkanlar Kuruluna gönderilmesine,

3. Karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemelerinin hukuk dairelerine bildirilmesi için Hâkimler ve Savcılar Kurulu Genel Sekreterliğine gönderilmesine,

26.05.2025 tarihinde oy birliğiyle kesin olarak karar verildi.

Başkan               Üye                    Üye                     Üye                       Üye 
Battal Yılmaz       Halil Özdemir     Hikmet Kanık      Ferhan Temel        İsmail Ulukul