T.C.
YARGITAY
7. HUKUK DAİRESİ

Esas No       : 2023/710
Karar No      : 2024/825

T Ü R K  M İ L L E T İ  A D I N A

Y A R G I T A Y   İ L  M I

İNCELENEN KARARIN
MAHKEMESİ                       : İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesi
TARİHİ                                 : 02.12.2022
SAYISI                                 : 2022/2272 E., 2022/2051 K.

Taraflar arasındaki ferağa icbar davasından dolayı yapılan yargılama sonucunda, İlk Derece Mahkemesince davanın usulden reddine karar verilmiştir.

Kararın davacı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davacı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hakimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili, mülkiyeti davalıya ait 3240 parsel sayılı taşınmaz üzerindeki 30 numaralı ve 40 numaralı yeri belediyeden ihaleyle aldığını ve yıllardır restoran işletmesi olarak çalıştırdığını, ecrimisillerini ödediğini, toplam 30.000,00 m²'lik alana yayılmış iki ayrı arazi üzerinde 12 adet ticari bağımsız bölüm ve 1 konut için yapı kayıt belgesi aldığını, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun geçici 16 ncı maddesi gereğince kendisine satılmasının zorunlu hale geldiğini, taşınmazın kendisine satılmaması ve idari işlemlerle tahliyesi durumunda yasakoyucunun iradesinin hiçe sayılmış olacağını, müvekkilinin noterden ihtar göndererek satın alma işlemlerini başlattığını ancak herhangi bir cevap verilmediğini, davalı adına kayıtlı tapunun iptali ile davacı adına tescilini talep ve dava etmiştir.

II. CEVAP

Davalı vekili, davacının taşınmazı izinsiz işgal etmesi nedeniyle kaymakamlık tarafından men kararı verildiğini, bu taşınmazın 12.11.2019 tarihinde 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun'un ek 4 üncü maddesi gereğince müvekkili idareye devredildiğini, devirden önceki durumunun bilinmediğini, davanın hak düşürücü süre içerisinde açılmadığını, davalının husumet ehliyetinin bulunmadığını, iyiniyetli olarak mülkiyeti iktisap ettiğini belirterek davanın reddini savunmuştur.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

İlk Derece Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararında "...3194 sayılı Kanuna göre yapı kayıt belgesi alınan taşınmazlar yönünden devir zorunluluğu bulunan idarenin eylemsiz kalarak zımni red iradesini gösterdiği, bu yönüyle davanın aslında idari işlemin iptaline ilişkin olması nedeniyle idari yargının görevli olduğu gerekçesiyle davanın usulden reddine" karar vermiştir.

IV. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri

Davacı vekili istinaf dilekçesinde özetle; davanın özel hukuka ilişkin olduğunu, tapu kayıt malikinin davada taraf olduğunu, ferağa icbar talebinin kabulü gerektiğini ileri sürmüştür.

C. Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesi yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile davacı vekilinin istinaf talebinin esastan reddine karar vermiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davacı vekili; davanın özel hukuka ilişkin olduğunu, mülkiyetin yasa koyucu tarafından özel bir halinin söz konusu olduğunu, adli yargının görev alanına girdiğini dile getirmiştir.

C. Gerekçe

1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme

Dava, ferağa icbar istemine ilişkindir.

2. İlgili Hukuk

1. 3194 sayılı Kanun'un geçici 16 ncıc maddesine göre; yapı kayıt belgesi alınan yapıların, Hazineye ait taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olması halinde, bu taşınmazlar Bakanlığa tahsis edilir. Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine taşınmazlar Bakanlıkça rayiç bedel üzerinden doğrudan satılır. Bu durumda elde edilen gelirler bu maddenin ikinci fıkrasına göre genel bütçeye gelir kaydedilir. Ayrıca bu gelirler hakkında 29/6/2001 tarihli ve 4706 sayılı Hazineye Ait Taşınmaz Malların Değerlendirilmesi ve Katma Değer Vergisi Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 5 inci maddesinin beşinci fıkrası hükmü uygulanmaz.

2. Yapı kayıt belgesi alınan yapıların belediyelere ait taşınmazlar üzerine inşa edilmiş olması halinde, Yapı Kayıt Belgesi sahipleri ile bunların kanuni veya akdi haleflerinin talepleri üzerine bedeli ilgili belediyesine ödenmek kaydıyla taşınmazlar rayiç bedel üzerinden belediyelerce doğrudan satılır.

3. 4721 sayılı TMK’nın 716 ncı maddesine göre ferağa icbar davası; “Mülkiyetin kazanılmasına esas olacak bir hukukî sebebe dayanarak malikten mülkiyetin kendi adına tescilini istemek hususunda kişisel hakka sahip olan kimse, malikin kaçınması hâlinde hâkimden, mülkiyetin hükmen geçirilmesini isteyebilir. Bir taşınmazın mülkiyetini işgal, miras, kamulaştırma, cebrî icra veya mahkeme kararına dayanarak kazanan kişi tescili doğrudan doğruya yaptırabilir. Bir taşınmazın mülkiyetinde eşler arasındaki mal rejimi dolayısıyla meydana gelen değişiklikler, eşlerden birinin istemiyle tapu kütüğüne doğrudan tescil olunur.”

4. Ferağa icbar davasında görevli mahkeme, 6100 sayılı HMK'nın 2 nci maddesi gereği asliye hukuk mahkemeleridir. Yetkili mahkeme ise dava konusu mülkiyet hakkı olduğu için mülkiyet hakkı da ayni bir hak olduğundan taşınmazın bulunduğu yer mahkemeleridir.

5. Üzerinde durulması gereken bir diğer husus ise; İmar Kanunu’nun geçici 16 ncı maddesi uyarınca hazine arazileri üzerine yapılan yapılar hakkında alınan yapı kayıt belgeleri, ilgili Kuruma başvurarak taşınmazı satın alma hakkı verse de doğrudan mülkiyet hakkının tapuya tescilini sağlayan bir belge niteliğinde değildir.

3. Değerlendirme

Somut olaya gelince; davacı, sahibi olduğu yapı kayıt belgesi uyarınca Hazine arazisinin kendi adına ferağa icbarını talep etmiştir. Bu talep özü itibariyle tapu iptali ve tescil talebini de içerdiğinden 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun ilgili maddesi uyarınca asliye hukuk mahkemeleri konu bakımından yetkili olup davanın adli yargıda görülmesi gerekmektedir.

İlk Derece Mahkemesince idari yargının görevli olduğundan bahisle usulden davanın reddine kararı verilmesi doğru görülmemiş, hükmün sair hususlar incelenmeksizin bozulmasına karar vermek gerekmiştir.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA, İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA, sair hususların şimdilik incelenmesine yer olmadığına,

Peşin yatırılan harcın istek halinde yatırana iadesine,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

14.02.2024 tarihinde kesin olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.

Başkan             Üye                 Üye                       Üye                 Üye 
Hikmet Onat      Ayşe Tartıcı     Ramazan Ülger     Suat Arslan     Cengiz Balıkçı
                          Çevikbaş